Nếu bạn đang hoặc sắp làm kiểm toán, hãy thử đọc bài viết Những vấn đề khó mà đa số kiểm toán viên không làm được, rồi thử xem bạn giải quyết được bao nhiêu vấn đề, cũng nên hỏi cả những người khác xem. Còn mình đã đưa ra phương án cho các vấn đề đó ở các bài viết chuyên môn. Nhiều người cho rằng những vấn đề mình nêu ra không phải việc của KTV BCTC, mà của KTV nội bộ, thanh tra, kiểm toán nhà nước, công an kinh tế… Mình có phản hồi lại bằng bài viết KTV không cần phát hiện và không chịu trách nhiệm nếu không phát hiện ra gian lận? Các bạn nên đọc hết các bài viết đó, và xem các video miễn phí trong từng khóa học của mình, nếu thấy hay thì hãy quay lại đây đọc tiếp.

Mình tạo ra các khóa học này với mong muốn chia sẻ cho các bạn 1 sự thật, 1 sai lầm mà những người theo nghề kiểm toán đang mắc phải.

Các bạn có nhận thấy là nghề kiểm toán rất đặc thù, mà không có 1 ngành nghề nào giống như vậy. Đó là số lượng tuyển dụng nhân sự hàng năm của các công ty kiểm toán rất lớn so với quy mô lao động của họ. Năm nào cũng vậy.

Các bạn có thể nghĩ là vì các công ty kiểm toán bị “chảy máu chất xám”. Kiểm toán viên vào được đào tạo vài năm cho cứng cáp, cho có thương hiệu cá nhân, làm đẹp CV (đặc biệt là làm ở Big 4). Khi đã đủ lông đủ cánh rồi thì rời công ty kiểm toán để đến với những công việc có mức lương cao hơn.

Điều này đúng. Chất lượng đào tạo tại trường lớp không thể đủ để sinh viên mới ra trường có thể làm việc thực sự được. Ở ngành nghề nào cũng vậy, doanh nghiệp phải mất rất nhiều thời gian đào tạo lại. Với nghề kiểm toán, các công ty kiểm toán đúng là đào tạo rất nhiều cho các bạn. Thậm chí, 1 số công ty Big 4 còn không quan trọng chuyên môn của bạn, mà chỉ cần bạn có khả năng giao tiếp tốt. Vì họ tin là trong thời gian ngắn, có thể đào tạo các bạn tốt hơn trường học.

Điều này đúng, không thể phủ nhận. Nhưng, các bạn chưa thấy được câu chuyện tiếp sau đó. Có 1 sự hiểu lầm rất lớn của mọi người đối với nghề kiểm toán. Ai chưa làm kiểm toán đều nghĩ rằng, doanh nghiệp đã có kiểm toán vào rồi, thì phải đúng hết, không còn gian lận nào nữa.

Ở đây, mình không nói đến vấn đề trọng yếu hay không, hay năng lực của kiểm toán viên là tùy người, có thể có người này người kia. Mà mình muốn nói là, công việc kiểm toán các bạn sắp làm chủ yếu là kiểm toán báo cáo tài chính. Mình dùng ngôn ngữ bình dân để ai không học ngành này cũng có thể hiểu được: kiểm toán báo cáo tài chính (BCTC) là xem BCTC có đúng theo các quy định về lập BCTC hay không thôi. Kiểm toán BCTC tập trung đến các gian lận trên BCTC, chứ các gian lận khác về kinh doanh, về biển thủ (ví dụ như thông đồng với nhà cung cấp để đẩy giá ăn hoa hồng), thì các công ty kiểm toán thường không xem tới. Mặc dù chuẩn mực kiểm toán BCTC có quy định rõ ràng có 2 loại gian lận là gian lận làm đẹp, làm xấu BCTC, và gian lận biển thủ tài sản. Nhưng, các công ty kiểm toán thường không kiểm tra gì về gian lận biển thủ này. Bởi vì, nói thật đi, các bạn học kiểm toán trước khi đọc đến đây, có biết rằng chuẩn mực kiểm toán có quy định như vậy không? Việc học 1 cách hời hợt, hay chỉ học theo slide, theo sách, mà không đọc chuẩn mực có tác hại như vậy đấy.

Ngoài kiểm toán BCTC ra, còn có kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động nữa. Nói dễ hiểu, thì kiểm toán tuân thủ là xem đơn vị có tuân thủ đúng các quy định không (ví dụ như quy định nội bộ của đơn vị, hoặc quy định nào đó của Nhà nước); còn kiểm toán hoạt động là xem hoạt động của đơn vị có tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực không. 2 loại kiểm toán này thường ít gặp trong thực tế. Bởi vì, như đã nói ở trên, người thuê kiểm toán thường hiểu là kiểm toán đã làm các nội dung đó rồi.

Các công ty kiểm toán có thể nói rõ công việc kiểm toán là chỉ tập trung vào BCTC thôi, hoặc họ có thể không làm rõ cho khách hàng. Đó là chuyện của họ. Vấn đề ảnh hưởng đến các bạn là, các bạn làm kiểm toán chỉ được làm về kiểm toán BCTC, và chỉ kiểm tra gian lận trên BCTC, chứ không động đến gian lận biển thủ tài sản (dù cho gian lận này có ảnh hưởng đến BCTC, mà đã quy định rõ trong chuẩn mực). Thậm chí, kể cả chỉ trong BCTC, thì các bạn cũng chỉ phát hiện ra 1 vài sai sót thôi, như là tính đúng kỳ, tính phân loại! Chứ thường không sờ đến gian lận đâu.

Thật ra thì, các gian lận BCTC, các sếp kiểm toán biết được hết. Họ phân tích ra ngay, hoặc hỏi thẳng khách hàng có vấn đề gì không, nếu ở mức có thể chấp nhận được thì doanh nghiệp kiểm toán hỗ trợ bằng các nghiệp vụ kế toán để xử lý, còn không thì từ chối hợp đồng luôn, vì đã thực hiện hợp đồng kiểm toán thì họ sẽ phát hiện ra được thôi.

Việc không phát hiện ra các gian lận trong BCTC có thể xuất phát từ nguyên nhân do hạn chế trong năng lực kiểm toán, hoặc hạn chế trong quan điểm về cách kiếm tiền của đa số mọi người, rằng có thể gian lận 1 chút cũng được, miễn là kiếm được tiền, và chưa bị bắt. Mình không nói Việt Nam thôi đâu, mà trên thế giới cũng vậy. Bạn học kiểm toán thì không thể nào không biết vụ gian lận của hãng kiểm toán lớn nhất thế giới, Arthur Andersen, đúng không? Tiếp đó còn rất nhiều scandal lớn nữa, mà nổi tiếng nhất gần đây là vụ của Wirecard trong năm 2020, khi công ty này gian lận đến 2 tỷ euro ở khoản mục TIỀN, qua rất nhiều năm, mà báo cáo kiểm toán của Big 4 là EY từ trước đến giờ đều là chấp nhận toàn phần. Đây không phải là gian lận đâu, mà là sự yếu kém trong năng lực kiểm toán. Ở trong khóa thực hành kiểm toán, mình sẽ có video phân tích rõ hơn về vụ Wirecard này.

Việc các công ty kiểm toán làm gì, thì kệ họ thôi. Quan trọng là việc này ảnh hưởng gì đến các bạn, những kiểm toán viên tương lai. Bạn vẫn nghĩ là làm kiểm toán 1 vài năm, dù cho cực 1 chút, nhưng đổi lại học được nhiều thứ, để sau này dễ kiếm việc ngon hơn ư? Việc chỉ làm kiểm toán BCTC, dù cho có phát hiện được gian lận trong BCTC hay không, mà không đi sâu đến các vấn đề khác như gian lận biển thủ tài sản, hoặc vẽ ra 1 quy trình kiểm soát nội bộ chuẩn cho công ty, hoặc tư vấn thuế, hoặc tư vấn phát triển kinh doanh, thì người sử dụng lao động cũng không cần bạn đâu. Vì các gian lận trong BCTC là do chính giám đốc, kế toán của công ty làm, họ đâu cần thuê bạn về chỉ cho họ sai ở đâu. Họ cần những điều kia kìa.

Đúng là thời gian đầu kiểm toán viên nhảy việc kiếm được công việc mới rất ngon. Nhưng, đó là bởi vì người ta nghĩ kiểm toán là biết được hết các điều trên. Đến khi thực sự vào làm rồi, nếu các bạn không thể hiện ra mình có thể cung cấp giá trị gì cho công ty, thì sớm muộn cũng bị buộc thôi việc thôi. Những kiểm toán viên có 5-7 năm kinh nghiệm cũng vậy, có quá nhiều thực tế, mình không nói, các bạn có thể tự hỏi những người thân làm kiểm toán, hoặc xem review trên mạng xem. Còn mình quen cả những Manager, Partner của công ty kiểm toán lớn, có bằng CPA, ACCA hoành tráng, khi nghỉ việc kiểm toán được tuyển làm trưởng ban kiểm soát, phó giám đốc của các công ty lớn, cũng đều sớm bị out ra.

Và 1 vòng lặp mới lại bắt đầu, cho những tân sinh viên thực tập.

Mình nói điều này không phải để các bạn vỡ mộng, mà là để chia sẻ cho các bạn cách giải quyết. Cuộc sống này cũng như vậy thôi. Đấy là con đường chung của những người bình thường. Muốn đạt được những điều mà người thường không có được, bạn phải làm những điều mà người thường không làm được.